Cando eu estudaba teoloxía en Compostela, ensináronme O Inferno, un armario que había na biblioteca, pechado con chave e con rede de aramio, que contiña o que estaba no Índice de libros prohibidos. Disque para ler aqueles libros só daba permiso o arcebispo a persoas capaces de refutalos. Seguramente aínda xacen alí Descartes, Ockham, Hobbes, Hegel, Darwin, Marx, Copérnico, Galileo, Boccaccio, Maquiavelo, Erasmo, La Fontaine, Rousseau, Voltaire, Zola, Balzac, Victor Hugo... en fin, toda a froita prohibida. O caso é que o progreso da Humanidade depende en boa medida do que non se debía ler.
A Academia promociona para o 2015 a lectura de Filgueira: iso é o Día das Letras Galegas. Só iso. Pero algúns grupos chaman a boicotear esa lectura e condenan politicamente a memoria de Filgueira. ¿Fundamentos? Disques e seicas graves. ¿Probas? De momento, ningunha. E paréceme xudicialmente arriscado. Se aparecen probas incontestables, poderei cambiar de opinión pero, de momento, ninguén deu a primeira.
Sexamos serios: Filgueira traballou tanto por Galicia en ditadura que non tivo tempo de ser franquista. E en democracia entre os que lanzan a consigna de non ler a Filgueira non vexo quen construíse algo equiparable. ¿Por que molesta tanto Filgueira? Supoño que molesta porque a súa obra, numerosa e multidisciplinar, como poucas no século XX, contradí o discurso tópico de que só hai galeguismo na esquerda nacionalista. Extra Ecclesiam nulla salus -dicía a Inquisición: «Non hai salvación fóra da Igrexa». Se é así, ese discurso expulsa da galeguidade dous terzos da poboación galega, a maior parte dos galegofalantes espontáneos (é dicir, a vida da lingua) e, a máis, deixan sen obxectivo real a normalización. Propoñen que a lingua e a cultura galega sexan expresión dunha minoría politicamente marcada (é dicir, o sociolecto dun gheto) e renuncian a que sexa a cultura de todos (é dicir, unha lingua común e neutra).
Non condenan un artigo ou un libro de Filgueira, senón, polo que parece, a obra enteira. Franco, polo menos, en 1964 permitiunos ler unha Escolma posible de Castelao. Nunca pensei que xente lectora e escritora reinventaría o Inferno, que é medo á diferenza. A auga da fonte é auga; pero a auga do mar tamén é auga viva. A consigna de boicotea-la lectura de Filgueira parece medo a unha prosa que engaiola por ser documentada, tolerante, galeguizadora e, por riba, transparente. Consigna irrealizable, porque falamos dunha obra grande, polifacética e na que el deu xogo a moita xente. Consigna impropia do galeguismo, da democracia, da Internet.
O progreso de Galicia depende tamén de que leámo-lo Filgueira que nos prohiben. Eu non lin todo canto Filgueira escribiu pero o que lin incítame a ler máis, a saber máis do noso pobo e da nosa cultura, porque, como el quería, aumenta a miña ciencia e conciencia de Galicia. E seguro que me animará a traballar máis por esta cultura que nos define no mundo.
Filgueira era un home de barro coma todos e o 17 de maio non é unha canonización. O debate intenso que provoca este home de barro será catártico e espero que os milleiros de escritos e iniciativas de Filgueira farán o milagre de reunirnos a todos o 17 de maio do 2015 enchendo Galicia de luz. Ducias de milleiros de estudantes faranlle o electrocardiograma á Galicia multimilenaria no Museo de Pontevedra; escoitarán os versos de Cabanillas que Filgueira, coa axuda de Fernández Cid, trouxo a Pontevedra con música de Ataúlfo Argenta; lerán unha selección dos Adrais e de hoxe nun ano Galicia terá máis ciencia e conciencia de si: será máis aberta, plural, grande. Vento que Filgueira nos cambiará un pouco a todos, que nos achegará.
